Манай улсын арилжааны банкуудаас эхний дөрөвт бичигдэж байсан “Анод” банк өнөөдөр ажиллаж байгаа нэр зүүх төдий болоод байна. Тус банкнаас их хэмжээний мөнгө эрх мэдлээ хэтрүүлэн ашигласан хэрэгт ТУЗ-ийн гишүүн Н.Давааг хагас жил саатуулсан билээ. Түүнтэй уулзаж ярилцлаа.
-Сайн байна уу та. Хэрэг ярихаасаа өмнө одоо юу хийж байгаа тань сонирхолтой байна?
-Сайн байгаа. Одоо гурван чиглэлд тэмцэл хийгээд л байж байна даа.
-Ямар чиглэлээр билээ. Юун түрүүн “Анод”-ын асуудал шийдэгдэх хэрэгтэй баймаар?
-Мөнгө санхүүгийн асуудал тийм чухал зүйл бишээ. Энэ асуудал угаасаа хэрэгсэхгүй болох юм. Улс төр, бизнес, түүх археологийн асуудлаар тэмцэл өрнүүлж байна даа.
-Та бүхнийг саатуулагдаж байхад олон баримт материал олж, олон ч хүнтэй уулзаж ярилцаж явлаа. Тэдэн дундаас ийм буруутай үйлдэлтэй учраас саатуулсан гэсэн зүйл олж сонсоогүй. Ямар ч үндэслэлгүй гэсэн зүйл яригдаад байдаг юм. Ингэхэд та өөрийгөө миний ийм буруу үйлдлийн төлөө ийм арга хэмжээ авлаа гэж боддог вэ?
-Гэнэт нэг өдөр л тодруулвал 2008 оны арванхоёрдугаар сарын 10-нд Олон улсын хүний эрхийн өдөр л саатуулчихсан. Би үнэндээ ямар зүйл болоод байгааг ч ухаараагүй.
-Та долдугаар сарын 1-ний өдрийн үймээнийг санхүүжүүлж байсан гэсэн яриа байдаг?
-Энэ үйл явдал зохион байгуулалттай л зүйл шүү дээ. Долдугаар сарын 1-ний өдөр би тэр хүмүүст архи тарааж мөнгө өгч байсан гэсэн зүйлийг хоёр өдрийн дараа буюу долдугаар сарын 3-наас бичээд эхэлсэн. Угтаа энэ нь ИХ намыг үгүй хийх гэсэн цаашлаад “Анод” банкыг ийм байдалд хүргэх эхний оролдлого эхэлж байсан юм билээ.
Тухайн өдөр би 13.00 цагийн орчим Ж.Батзандантай хамт сонгууль шударга болсонгүй гэсэн мэдэгдлээ СЕХ-нд өгөөд явсан. Тэр өдрийн миний улс төрийн ажил үүгээр төгсгөл болсон юм. Гэтэл үдээс хийш нь ийм хэрэг болсон.
-Болсон гэж та тэр үеэр хаана байсан юм бэ. Танай намын хоёр гишүүн энэ асуудлын “гол дүр” болоод байсан биз дээ?
-Миний сонгуулийн сурталчилгаанд явж байсан залуу голд унаад амь насаа алдан сураггүй байсан юм. Түүнийг эрэн хайх ажилд би онцгойгийнхонтой хамт явсан. Хэрвээ би энэ хэрэгт оролцоод, архи мөнгө тараагаад явж байсан бол өнөөдөр ингээд эрх чөлөөтэй алхаж байх уу.
-Та ярианыхаа эхэнд түүх археологийн чиглэлд тэмцэл өрнүүлж байгаа гэсэн. Улс төр, эрх мэдлийн асуудал байгаа гэж бодоход түүхийн асуудлаар яагаад тэмцдэг билээ. Чингисийн онгоны судалгааны ажилд тань бас саад гараад байгаа юм уу?
-Би түүхийн судалгааны асуудлаар олон жил ажиллаж байна. Чингисийн онгонг эрж хайх түүхэн баримтат кино хийх гээд надад хийх ажил маш их байсан. Гэтэл энэ ажлыг маань тасалдуулж шүүх цагдаа болох шив дээ. Би Орхоны хөндийд төрж өссөн болохоор энэ ажлыг эхлүүлж патентийн эрхийг нь авсан. Зарим нэг хүмүүс бидний хийж байгаа ажлыг үгүйсгэж буруутгахыг хичээдэг л дээ. Галт уулаас үүдэлтэй ч гэж хэлдэг. Тэр хүмүүс Орхоны хөндийн Шивээ уулын оройд байгаа Түрэгийн үеийн Билэгээ хааны бунханг очоод үзэх хэрэгтэй. Галт уул хэзээ ч өрөөд тавьсан мэт зүйл үлдээдэггүй. Намайг саатуулж байх хооронд цээж хөшөөг нь хулгайд алдаад, бунханг хоёр метр орчим ухсан байна лээ. Тэр хөшөө манай улсын түүхэнд нэн ховор зүйл байсан юм даа.
-Та улс төр, бизнесийн ашиг сонирхлын шуурганд өртлөө гэхэд яагаад түүхээ олж мэдэх гэсэн ажилд тань саад гараад байдаг юм бэ. Зүй нь олж нээгээд, дэлхийн анхаарлыг татвал манай улсад л хэрэгтэй баймаар. Та ингэхэд хууль бус үйл ажиллагаа явуулаад байдаг юм уу?
-Яалаа гэж дээ. Би патентийн эрхийнхээ дагуу МУИС-ийн түүх археологийнхонтой хамтарч малтлага хийсэн. Манай улсын түүх хэрэгсүүр, эд зүйл төдийхнөөр бичигдээд байсан бол шинэ олдвор, бунхан, булшнаас олдсон баримт түүхийг өөрчлөхөд хүрээд байгаа юм. Тиймээс зарим нэг түүхчид эсэргүүцэж байгаа юм. Бид дэлхийн хэмжээнд хэрэглэдэг багаж техникээр судалгаа хийж байгаа. Тэгэхээр энэ хүмүүс түүхийг төдийгүй шинжлэх ухааныг үгүйсгэж болохгүй. Эхлээд тэнд олдсон зүйлийг үзээд дараа нь өөрийн санаа бодлоо ярих нь зүйтэй болов уу.
-Одоо таны энэ ажил тань тэгээд ямар шатандаа явж байна даа?
-“Гариг” студийн захирал Г.Бадамсамбуутай хамтраад баримтат кино хийж эхэлсэн. Кино маань 60 хувьтай л байна. Санхүүгийн асуудал хүндхэн байгаа учир одоохондоо зогсонги байдалтай л байна. Хэрвээ ингэж хорьж цагдуулаагүйсэн бол баримтат киногоо хийгээд доод тал нь нэг сая ам.доллараар зараад дараа дараагийнхаа ажлыг хийж байхсан.
-Таныг их баян хүн гэлцдэг. Тэгээд ч таныг их хэмжээний мөнгө завшсан гэсэн мэдээлэлийг Улсын ерөнхий прокурорын газраас олон нийтэд гаргаж байлаа. Шүүх цагдаад худал мэдээлэл гаргалаа гэхэд хяналтын ганц байгууллага худал мэдээлэл гаргаагүй баймаар?
-Намайг буруутгах гэсэн оролдого нь тэр байсан юм. Би 300 сая төгрөг завшсан гэсэн. Миний эгчийн хүү банкнаас зээл аваад байшин барих гэж байсан юм билээ. Үнэндээ тэр зээлийг нь би өөрөө ч мэдээгүй. Би эхээсээ долуулаа л даа. Одоо эргээд бодоход би эгч, дүүс нартаа нэг ч удаа мөнгө зээлүүлж байгаагүй юм билээ.
-Та зээл авахад нь яагаад мэдээгүй байдаг юм бэ. Таны нөлөөгөөр л авсан байлгүй?
-Надад банкны дотоод үйл ажиллагааг хянах эрх мэдэл байхгүй шүү дээ. Би ТУЗ-ийн л гишүүн хүн шүү дээ. Тэгээд хөрөнгө оруулагч. Хуулиараа энэ зүйл хориотой байдаг. Батлан даалтад гараад тэр мөнгийг төл гэж дүүдээ хэллээ. Зээл хариуцсан мэргэжилтэнээс авахуулаад бүтэн хэлтэс байдаг юм шүү дээ.
-Таныг ТУЗ-ийн дарга байсан гээд байсан биш үү. Та зүгээр нэг гишүүн, тэгээд банкныхаа дотоод ажилд оролцдоггүй байсан юм бол яагаад хорих болсон юм бэ. Ингэхэд таниас болоод “Анод” банк, гүйцэтгэх захирал С.Энхтөр болон бусад олон хүмүүс хохирсон юм биз дээ?
-Үнэндээ би манай банк ямар хэмжээний өртэй, ямар авлага хэнээс авах, зээлийн төлөлтийн хэмжээ ямар байгаа гэх мэт анхан шатны мэдээлэлгүй байдаг хүн. Харин саатуулагдсанаар багагүй мэдээлэлтэй болж авсан шүү. Шууд надаас 100 хувь болсон гэж хэлж арай болохгүй байх. Гэхдээ “Анод”-ыг ийм байдалд хүрэхэд маш их нөлөө үзүүлсэн. С.Энхтөр, Э.Гүр-Аранз бид гурав арван жилийн нэг ангийнхан л даа. С.Энхтөр автомажуулалтын инженер эрдэм шинжилгээний ажилтан, Э.Гүр-Аранз физикч, харин би артиллерийн инженер армид 15 жил ажилласан хүн. Тус тусынхаа ажлыг хийж яваад сүүлдээ нийлээд банк байгуулсан юм.
-Та бүхнийг саатуулаагүй бол банкаа аврах боломж байсан уу?
-Байлгүй яахав дээ. Биднийг үгүй хийх гэсэн хүмүүс долдугаар сарын 1-нийг санхүүжүүлсэн гэсэн яриа гаргаж байгаад нотлогдохгүй болохоор банк нь дампуурах гэж байгаа гэсэн яриаг гаргаж эхэлсэн. Ингэхээр хадгаламж эзэмшигчид мөнгөө татсаар 90 тэрбум төгрөг гаргасан. Ийм их хэмжээний мөнгө гарахад ямар ч банк доголдоно шүү дээ. Тухайн цаг үед эдийн засгийн байдал ямар байлаа. Бүх банк төлбөрийн түргэн гүйцэтгэх чадвар нь муудаж байсан үе. Биднийг саатуулаагүй бол бид гадаад харилцаа сайтай учир олон талын арга хэмжээ аваад бүр болохоо байлаа гэхэд зарчих л байсан. Манайхыг сонирхдог дэлхийн олон банк, санхүүгийн байгууллага байна шүү дээ цаана чинь.
-Зарна гэснээс хоёр сарын өмнө ийм хүнд байдалд байгаа банкийг авья гэсэн саналыг Малайзаас ирүүлсэн. Танай банкийг зарах асуудал юу болж байгаа вэ. Монгол банк энэ тухай ямар нэгэн мэдээлэл өгөхгүй л байгаа?
-Шведийн том компанийн Малайз дахь салбар нь 100 сая еврогийн баталгаа гаргаад авья, алдагдал, юутай хээтэй нь авья гээд байхад одоо хэр нь ямар ч хариу өгөхгүй байгааг ойлгохгүй байна. Өөрсдөө ямар нэгэн арга хэмжээ авч чадахгүй байж ийм бэлэн авья гэсэн том байгууллага байсаар байтал шийдэж өгөхгүй байгаа юм. Хэрвээ ямар нэгэн шийдвэр гаргаж чадахгүй байгаа бол хувьцаа эзэмшигчдэд нь өгөх хэрэгтэй. Тэгээд ч бид Захиргааны хэргийн шүүхэд энэ асуудлаараа гомдол гаргаад байгаа. Удахгүй шийдэгдэх байх. Зарах асуудал бол ердөө л долоон хоногийн л ажил л даа.
-Зарахаасаа илүү дампууруулах бодлогыг том зээлдэгч нар чинь бариад байгаа бололтой. Тухайлвал “Мон-Уран”, “Монгол газар ”?
-Том зээлдэгч гэж байхгүй шүү дээ. Эдгээр компанийн охин компаниуд бага бага зээл авсаар сүүлдээ барьцаагаа нэгтгээд нэг зээл болчихдог. Тэрнээс биш шууд нэг компанид хэдэн тэрбумаар нь өгчихдөггүй. Дээрх хоёр компани графикийн дагуу зээлээ төлж байсан ч дампууруулахыг л хүлээж байгаа мэт хандаад байгаа. Дампуурсан тохиолдолд тэдний зээл тэглэгдэх юм.
-Та бүхнийг шалгаад хорь гучин хавтаст хэрэг болгоод түүнийг хяналтын проркурор уншаад хянаад л байсан. Одоо ямар шатандаа явж байгаа вэ?
-Угаасаа хэрэгсэхгүй болно доо. Хэрэгсэхгүй болгож өгөх хүсэлтээ гаргасан байгаа. Ямар би гэм буруутай зүйл хийсэн биш.
-Өршөөлийн хуульд та бүхнийг зүйлчлээд байсан зүйл анги нь багтаагүй юу?
-Өршөөгдөөд ч яах билээ дээ. Хэрвээ багтсан бол би мөнгө завшсан хэрэг үйлдээд төр намайг уучилсан болно биз дээ.
-Ингэхэд энэ бүх зүйлийг хэн зохион байгуулж, хэн гэдэг хүн ийм байдалд хүргэсэн юм бэ. Энэ хэрэгт Ерөнхий сайд С.Баяр гол нөлөөлөл үзүүлсэн гэдэг?
-Энэ хэрэгт хэн нэгэн буруутай гэж би хэлэхгүй. Хамгийн гол буруутан нь хууль зохиогчид. Манайхан социалист нийгмийг бүтээн босгох гэж улайран тэмцэж байсан. Яг тэр үеийн сэхээтнүүд тэр үзэл бодлоороо хууль боловсруулсан учир эрх чөлөөт нийгэмд тэр хууль таарахгүй байна шүү дээ. Хуулийн буруу зөрүүтэй зүйл заалтуудаас болоод залуучууд маш их хохирч байна. Надтай хамт н.Очбадрах гээд нэг залуу саатуулагдаж байсан. Эхнэр, найзуудтай хамт нэг орой наргиад салсан гэсэн. Гэтэл маргааш нь нэг залуу нь нас барчихсан юм билээ. Гэтэл энэ залууг нэг жил орчим эхнэртэй нь саатуулсаар байна. Маш зөв төлөвшилтэй хүмүүжилтэй хүүхэд. Уг нь оюутан юм билээ. Гэтэл одоо сургуульдаа сурах боломжгүй болоод мөн эхнэр нь Төв аймагт саатуулагдсаар байна. Чи хүн алсан уу гээд асуугаад байдаг гэсэн. Ядуу ч гэсэн хүний амьдрал шүү дээ. Энэ хоёр залуу насан туршдаа хар тамгатай байхаас гадна сурч боловсрох эрх нь зөрчигдсөөр байна. Бас нэг залууг 2.4 жил саатуулаад хэргийг нь хэрэгсэхгүй болгож байгаа юм даа. Хүн ийм хугацаагаар шоронд байна гэдэг ямар байх билээ дээ. Биднийг л олны танил гэдгээр нь анхаарч, яасан энэ тэр гээд асуугаад байх юм. Энгийн ядруухан амьдралтай олон иргэн тэр Ганцхудагт саатуулагдаад, эрх нь зөрчигдөөд зовж байна. Энэ бүгдийг гүйцэтгэж байгаа ажилтнууд хуулийн дагуу л гэсэн хариултыг өгдөг. Хууль гэсэн нэрээр хүнийг ингэж хохироож болохгүй биз дээ.
-“Анод”-ын асуудал ямар нэгэн байдлаар шийдэгдэнэ. Энэ бүхний ард та нэр төр, эрүүл мэндээрээ хохирсон гомдлоо шүүхэд гаргах уу. Бас нэг зүйл асуумаар байна.Та нөгөө талаас хөрөнгө оруулагч . Нууц биш бол “Анод”-д хэдэн төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийсэн юм бэ. Та оруулсан хөрөнгөө авч чадах болов уу?
-Тийм зүйлээр хөөцөлдөх зав үнэндээ алга. Надад хийх ажил маш их байна. Ганцхудагт саатуулагдаад зүрх томорсон. Эрүүл мэндээрээ хүн яаж хохирдогийг би биеэрээ мэдэрсэн. Урт удаан наслахыг минь богиносгох өвчин болж л байгаа байх. Тэртээ тэргүй намайг буруутгах гээд зүтгээд байгаа энэ хүмүүс надтайгаа хамт түүхэнд “ногоон малгайтан” болоод үлдэнэ. Тэрэн шиг том шийтгэл хаана ч байхгүй шүү дээ. Хөрөнгө оруулалтын талаар би олон нийтэд дэлгэмээргүй байна.
-Саяхан Захиргааны хэргийн шүүхээс та бүхний “Анод” банкинд онц байдал зарласан нь буруу гэсэн нэхэмжлэлийг хүчингүй болгосон. Ер нь ямар үед банкинд онц байдал зарладаг юм бэ?
-Манай банкны үйл ажиллагааг төвөөс шалгаад шалгалтын дүн гарсан хойно Бодлогын зөвлөл хэлэлцээд тус банкны ТУЗ-д танилцуулан дараа нь ийм алхамыг хийх байсан. Хуулиндаа ч ингээд заасан байдаг юм. Гэтэл шалгалтын дүнгээ гаргаагүй байж шууд онц байдал зарлаад Бүрэн эрхт төлөөлөгч томилчихсон. Хууль бус үйлдэл нь илт байхад зөв гэсэн шийдвэр гаргасан.
-Одоо та юу хийж байгаа вэ. Хүний амьдралд алхам тутамд мөнгө хэрэгтэй байна. Та хагас жил саатуулагдлаа. Хийж байсан бизнес тань уналаа. Та хаанаас санхүүгийн асуудлыг зохицуулж байна вэ. Зарим нэг хүмүүс банкнаас завшсан мөнгөө хэрэглэдэг гэх юм?
-Би цалингаас цалинийн хооронд юм уу, өдрийн хоол орох оронгийн төлөө, тулга тойрсон асуудал бодож амьдардаг хүн биш. Хүн ямар хэмжээтэй сэтгэнэ тэр хэмжээгээр амьдарлын бусад асуудал зохицуулагдаад л явдаг. Намайг буруутгах гээд байгаа тэр мөнгийг нь аваад өөр нэг газар хадгалсан бол өдийд хамгийн их зорьж тэмүүлж байгаа Чингисийн онгон хайх ажил маань зогсохгүй л байсан даа. Одоо бодохнээ аваад нуучихдаг байж гэж харамсч байна./инээв/ Хүн хаана ч амьдарч байсан яадаг юм бэ. Угаасаа би цэргийн хүн. Говь хангайгаар бишгүй л явлаа. Болохгүй бол тэ хэв маягтаа эргээд очно биз. Тэр асуудал биш. Хамгийн гол нь хүн гэдэг хүн байж, түүхээ мэдэж өөрсдийгөө хэн бэ гэдгийг таньсанаар дэлхийд хөл нийлж алхана шүү дээ. Өнөөдөр манай улсын бүх зүйл л гадны хараат байна. Намайг Чингисийн онгон олох гэлээ гээд загнаж байхын оронд гадныхныг хянаасай. Хятадын гаралтай Америк нэг хүн Чингисийн онгонг сансарын зураг техник ашиглан олно гээд байсан. Гэтэл энэ зун нөгөө хүн хэдэн залуучууд дагуулдаад Бурхан халдун уулын ойд тэнэж явна шүү дээ.
-Та улс төрд дахин хүч үзэх үү.Мөн бизнест?
-Ярилцлагынхаа эхэнд хэлж байсан гурван чиглэлийн тэмцэлдээ би ялалт байгуулна гэдэгтээ итгэлтэй байна. Зөвхөн цаг хуацааны асуудал юм даа.
-Цаг зав гарган ярилцсан танд баярлалаа. Цаашдын ажилд тань амжилт хүсье.
Х.Оюунсүрэн
News.mn
-Сайн байна уу та. Хэрэг ярихаасаа өмнө одоо юу хийж байгаа тань сонирхолтой байна?
-Сайн байгаа. Одоо гурван чиглэлд тэмцэл хийгээд л байж байна даа.
-Ямар чиглэлээр билээ. Юун түрүүн “Анод”-ын асуудал шийдэгдэх хэрэгтэй баймаар?
-Мөнгө санхүүгийн асуудал тийм чухал зүйл бишээ. Энэ асуудал угаасаа хэрэгсэхгүй болох юм. Улс төр, бизнес, түүх археологийн асуудлаар тэмцэл өрнүүлж байна даа.
-Та бүхнийг саатуулагдаж байхад олон баримт материал олж, олон ч хүнтэй уулзаж ярилцаж явлаа. Тэдэн дундаас ийм буруутай үйлдэлтэй учраас саатуулсан гэсэн зүйл олж сонсоогүй. Ямар ч үндэслэлгүй гэсэн зүйл яригдаад байдаг юм. Ингэхэд та өөрийгөө миний ийм буруу үйлдлийн төлөө ийм арга хэмжээ авлаа гэж боддог вэ?
-Гэнэт нэг өдөр л тодруулвал 2008 оны арванхоёрдугаар сарын 10-нд Олон улсын хүний эрхийн өдөр л саатуулчихсан. Би үнэндээ ямар зүйл болоод байгааг ч ухаараагүй.
-Та долдугаар сарын 1-ний өдрийн үймээнийг санхүүжүүлж байсан гэсэн яриа байдаг?
-Энэ үйл явдал зохион байгуулалттай л зүйл шүү дээ. Долдугаар сарын 1-ний өдөр би тэр хүмүүст архи тарааж мөнгө өгч байсан гэсэн зүйлийг хоёр өдрийн дараа буюу долдугаар сарын 3-наас бичээд эхэлсэн. Угтаа энэ нь ИХ намыг үгүй хийх гэсэн цаашлаад “Анод” банкыг ийм байдалд хүргэх эхний оролдлого эхэлж байсан юм билээ.
Тухайн өдөр би 13.00 цагийн орчим Ж.Батзандантай хамт сонгууль шударга болсонгүй гэсэн мэдэгдлээ СЕХ-нд өгөөд явсан. Тэр өдрийн миний улс төрийн ажил үүгээр төгсгөл болсон юм. Гэтэл үдээс хийш нь ийм хэрэг болсон.
-Болсон гэж та тэр үеэр хаана байсан юм бэ. Танай намын хоёр гишүүн энэ асуудлын “гол дүр” болоод байсан биз дээ?
-Миний сонгуулийн сурталчилгаанд явж байсан залуу голд унаад амь насаа алдан сураггүй байсан юм. Түүнийг эрэн хайх ажилд би онцгойгийнхонтой хамт явсан. Хэрвээ би энэ хэрэгт оролцоод, архи мөнгө тараагаад явж байсан бол өнөөдөр ингээд эрх чөлөөтэй алхаж байх уу.
-Та ярианыхаа эхэнд түүх археологийн чиглэлд тэмцэл өрнүүлж байгаа гэсэн. Улс төр, эрх мэдлийн асуудал байгаа гэж бодоход түүхийн асуудлаар яагаад тэмцдэг билээ. Чингисийн онгоны судалгааны ажилд тань бас саад гараад байгаа юм уу?
-Би түүхийн судалгааны асуудлаар олон жил ажиллаж байна. Чингисийн онгонг эрж хайх түүхэн баримтат кино хийх гээд надад хийх ажил маш их байсан. Гэтэл энэ ажлыг маань тасалдуулж шүүх цагдаа болох шив дээ. Би Орхоны хөндийд төрж өссөн болохоор энэ ажлыг эхлүүлж патентийн эрхийг нь авсан. Зарим нэг хүмүүс бидний хийж байгаа ажлыг үгүйсгэж буруутгахыг хичээдэг л дээ. Галт уулаас үүдэлтэй ч гэж хэлдэг. Тэр хүмүүс Орхоны хөндийн Шивээ уулын оройд байгаа Түрэгийн үеийн Билэгээ хааны бунханг очоод үзэх хэрэгтэй. Галт уул хэзээ ч өрөөд тавьсан мэт зүйл үлдээдэггүй. Намайг саатуулж байх хооронд цээж хөшөөг нь хулгайд алдаад, бунханг хоёр метр орчим ухсан байна лээ. Тэр хөшөө манай улсын түүхэнд нэн ховор зүйл байсан юм даа.
-Та улс төр, бизнесийн ашиг сонирхлын шуурганд өртлөө гэхэд яагаад түүхээ олж мэдэх гэсэн ажилд тань саад гараад байдаг юм бэ. Зүй нь олж нээгээд, дэлхийн анхаарлыг татвал манай улсад л хэрэгтэй баймаар. Та ингэхэд хууль бус үйл ажиллагаа явуулаад байдаг юм уу?
-Яалаа гэж дээ. Би патентийн эрхийнхээ дагуу МУИС-ийн түүх археологийнхонтой хамтарч малтлага хийсэн. Манай улсын түүх хэрэгсүүр, эд зүйл төдийхнөөр бичигдээд байсан бол шинэ олдвор, бунхан, булшнаас олдсон баримт түүхийг өөрчлөхөд хүрээд байгаа юм. Тиймээс зарим нэг түүхчид эсэргүүцэж байгаа юм. Бид дэлхийн хэмжээнд хэрэглэдэг багаж техникээр судалгаа хийж байгаа. Тэгэхээр энэ хүмүүс түүхийг төдийгүй шинжлэх ухааныг үгүйсгэж болохгүй. Эхлээд тэнд олдсон зүйлийг үзээд дараа нь өөрийн санаа бодлоо ярих нь зүйтэй болов уу.
-Одоо таны энэ ажил тань тэгээд ямар шатандаа явж байна даа?
-“Гариг” студийн захирал Г.Бадамсамбуутай хамтраад баримтат кино хийж эхэлсэн. Кино маань 60 хувьтай л байна. Санхүүгийн асуудал хүндхэн байгаа учир одоохондоо зогсонги байдалтай л байна. Хэрвээ ингэж хорьж цагдуулаагүйсэн бол баримтат киногоо хийгээд доод тал нь нэг сая ам.доллараар зараад дараа дараагийнхаа ажлыг хийж байхсан.
-Таныг их баян хүн гэлцдэг. Тэгээд ч таныг их хэмжээний мөнгө завшсан гэсэн мэдээлэлийг Улсын ерөнхий прокурорын газраас олон нийтэд гаргаж байлаа. Шүүх цагдаад худал мэдээлэл гаргалаа гэхэд хяналтын ганц байгууллага худал мэдээлэл гаргаагүй баймаар?
-Намайг буруутгах гэсэн оролдого нь тэр байсан юм. Би 300 сая төгрөг завшсан гэсэн. Миний эгчийн хүү банкнаас зээл аваад байшин барих гэж байсан юм билээ. Үнэндээ тэр зээлийг нь би өөрөө ч мэдээгүй. Би эхээсээ долуулаа л даа. Одоо эргээд бодоход би эгч, дүүс нартаа нэг ч удаа мөнгө зээлүүлж байгаагүй юм билээ.
-Та зээл авахад нь яагаад мэдээгүй байдаг юм бэ. Таны нөлөөгөөр л авсан байлгүй?
-Надад банкны дотоод үйл ажиллагааг хянах эрх мэдэл байхгүй шүү дээ. Би ТУЗ-ийн л гишүүн хүн шүү дээ. Тэгээд хөрөнгө оруулагч. Хуулиараа энэ зүйл хориотой байдаг. Батлан даалтад гараад тэр мөнгийг төл гэж дүүдээ хэллээ. Зээл хариуцсан мэргэжилтэнээс авахуулаад бүтэн хэлтэс байдаг юм шүү дээ.
-Таныг ТУЗ-ийн дарга байсан гээд байсан биш үү. Та зүгээр нэг гишүүн, тэгээд банкныхаа дотоод ажилд оролцдоггүй байсан юм бол яагаад хорих болсон юм бэ. Ингэхэд таниас болоод “Анод” банк, гүйцэтгэх захирал С.Энхтөр болон бусад олон хүмүүс хохирсон юм биз дээ?
-Үнэндээ би манай банк ямар хэмжээний өртэй, ямар авлага хэнээс авах, зээлийн төлөлтийн хэмжээ ямар байгаа гэх мэт анхан шатны мэдээлэлгүй байдаг хүн. Харин саатуулагдсанаар багагүй мэдээлэлтэй болж авсан шүү. Шууд надаас 100 хувь болсон гэж хэлж арай болохгүй байх. Гэхдээ “Анод”-ыг ийм байдалд хүрэхэд маш их нөлөө үзүүлсэн. С.Энхтөр, Э.Гүр-Аранз бид гурав арван жилийн нэг ангийнхан л даа. С.Энхтөр автомажуулалтын инженер эрдэм шинжилгээний ажилтан, Э.Гүр-Аранз физикч, харин би артиллерийн инженер армид 15 жил ажилласан хүн. Тус тусынхаа ажлыг хийж яваад сүүлдээ нийлээд банк байгуулсан юм.
-Та бүхнийг саатуулаагүй бол банкаа аврах боломж байсан уу?
-Байлгүй яахав дээ. Биднийг үгүй хийх гэсэн хүмүүс долдугаар сарын 1-нийг санхүүжүүлсэн гэсэн яриа гаргаж байгаад нотлогдохгүй болохоор банк нь дампуурах гэж байгаа гэсэн яриаг гаргаж эхэлсэн. Ингэхээр хадгаламж эзэмшигчид мөнгөө татсаар 90 тэрбум төгрөг гаргасан. Ийм их хэмжээний мөнгө гарахад ямар ч банк доголдоно шүү дээ. Тухайн цаг үед эдийн засгийн байдал ямар байлаа. Бүх банк төлбөрийн түргэн гүйцэтгэх чадвар нь муудаж байсан үе. Биднийг саатуулаагүй бол бид гадаад харилцаа сайтай учир олон талын арга хэмжээ аваад бүр болохоо байлаа гэхэд зарчих л байсан. Манайхыг сонирхдог дэлхийн олон банк, санхүүгийн байгууллага байна шүү дээ цаана чинь.
-Зарна гэснээс хоёр сарын өмнө ийм хүнд байдалд байгаа банкийг авья гэсэн саналыг Малайзаас ирүүлсэн. Танай банкийг зарах асуудал юу болж байгаа вэ. Монгол банк энэ тухай ямар нэгэн мэдээлэл өгөхгүй л байгаа?
-Шведийн том компанийн Малайз дахь салбар нь 100 сая еврогийн баталгаа гаргаад авья, алдагдал, юутай хээтэй нь авья гээд байхад одоо хэр нь ямар ч хариу өгөхгүй байгааг ойлгохгүй байна. Өөрсдөө ямар нэгэн арга хэмжээ авч чадахгүй байж ийм бэлэн авья гэсэн том байгууллага байсаар байтал шийдэж өгөхгүй байгаа юм. Хэрвээ ямар нэгэн шийдвэр гаргаж чадахгүй байгаа бол хувьцаа эзэмшигчдэд нь өгөх хэрэгтэй. Тэгээд ч бид Захиргааны хэргийн шүүхэд энэ асуудлаараа гомдол гаргаад байгаа. Удахгүй шийдэгдэх байх. Зарах асуудал бол ердөө л долоон хоногийн л ажил л даа.
-Зарахаасаа илүү дампууруулах бодлогыг том зээлдэгч нар чинь бариад байгаа бололтой. Тухайлвал “Мон-Уран”, “Монгол газар ”?
-Том зээлдэгч гэж байхгүй шүү дээ. Эдгээр компанийн охин компаниуд бага бага зээл авсаар сүүлдээ барьцаагаа нэгтгээд нэг зээл болчихдог. Тэрнээс биш шууд нэг компанид хэдэн тэрбумаар нь өгчихдөггүй. Дээрх хоёр компани графикийн дагуу зээлээ төлж байсан ч дампууруулахыг л хүлээж байгаа мэт хандаад байгаа. Дампуурсан тохиолдолд тэдний зээл тэглэгдэх юм.
-Та бүхнийг шалгаад хорь гучин хавтаст хэрэг болгоод түүнийг хяналтын проркурор уншаад хянаад л байсан. Одоо ямар шатандаа явж байгаа вэ?
-Угаасаа хэрэгсэхгүй болно доо. Хэрэгсэхгүй болгож өгөх хүсэлтээ гаргасан байгаа. Ямар би гэм буруутай зүйл хийсэн биш.
-Өршөөлийн хуульд та бүхнийг зүйлчлээд байсан зүйл анги нь багтаагүй юу?
-Өршөөгдөөд ч яах билээ дээ. Хэрвээ багтсан бол би мөнгө завшсан хэрэг үйлдээд төр намайг уучилсан болно биз дээ.
-Ингэхэд энэ бүх зүйлийг хэн зохион байгуулж, хэн гэдэг хүн ийм байдалд хүргэсэн юм бэ. Энэ хэрэгт Ерөнхий сайд С.Баяр гол нөлөөлөл үзүүлсэн гэдэг?
-Энэ хэрэгт хэн нэгэн буруутай гэж би хэлэхгүй. Хамгийн гол буруутан нь хууль зохиогчид. Манайхан социалист нийгмийг бүтээн босгох гэж улайран тэмцэж байсан. Яг тэр үеийн сэхээтнүүд тэр үзэл бодлоороо хууль боловсруулсан учир эрх чөлөөт нийгэмд тэр хууль таарахгүй байна шүү дээ. Хуулийн буруу зөрүүтэй зүйл заалтуудаас болоод залуучууд маш их хохирч байна. Надтай хамт н.Очбадрах гээд нэг залуу саатуулагдаж байсан. Эхнэр, найзуудтай хамт нэг орой наргиад салсан гэсэн. Гэтэл маргааш нь нэг залуу нь нас барчихсан юм билээ. Гэтэл энэ залууг нэг жил орчим эхнэртэй нь саатуулсаар байна. Маш зөв төлөвшилтэй хүмүүжилтэй хүүхэд. Уг нь оюутан юм билээ. Гэтэл одоо сургуульдаа сурах боломжгүй болоод мөн эхнэр нь Төв аймагт саатуулагдсаар байна. Чи хүн алсан уу гээд асуугаад байдаг гэсэн. Ядуу ч гэсэн хүний амьдрал шүү дээ. Энэ хоёр залуу насан туршдаа хар тамгатай байхаас гадна сурч боловсрох эрх нь зөрчигдсөөр байна. Бас нэг залууг 2.4 жил саатуулаад хэргийг нь хэрэгсэхгүй болгож байгаа юм даа. Хүн ийм хугацаагаар шоронд байна гэдэг ямар байх билээ дээ. Биднийг л олны танил гэдгээр нь анхаарч, яасан энэ тэр гээд асуугаад байх юм. Энгийн ядруухан амьдралтай олон иргэн тэр Ганцхудагт саатуулагдаад, эрх нь зөрчигдөөд зовж байна. Энэ бүгдийг гүйцэтгэж байгаа ажилтнууд хуулийн дагуу л гэсэн хариултыг өгдөг. Хууль гэсэн нэрээр хүнийг ингэж хохироож болохгүй биз дээ.
-“Анод”-ын асуудал ямар нэгэн байдлаар шийдэгдэнэ. Энэ бүхний ард та нэр төр, эрүүл мэндээрээ хохирсон гомдлоо шүүхэд гаргах уу. Бас нэг зүйл асуумаар байна.Та нөгөө талаас хөрөнгө оруулагч . Нууц биш бол “Анод”-д хэдэн төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийсэн юм бэ. Та оруулсан хөрөнгөө авч чадах болов уу?
-Тийм зүйлээр хөөцөлдөх зав үнэндээ алга. Надад хийх ажил маш их байна. Ганцхудагт саатуулагдаад зүрх томорсон. Эрүүл мэндээрээ хүн яаж хохирдогийг би биеэрээ мэдэрсэн. Урт удаан наслахыг минь богиносгох өвчин болж л байгаа байх. Тэртээ тэргүй намайг буруутгах гээд зүтгээд байгаа энэ хүмүүс надтайгаа хамт түүхэнд “ногоон малгайтан” болоод үлдэнэ. Тэрэн шиг том шийтгэл хаана ч байхгүй шүү дээ. Хөрөнгө оруулалтын талаар би олон нийтэд дэлгэмээргүй байна.
-Саяхан Захиргааны хэргийн шүүхээс та бүхний “Анод” банкинд онц байдал зарласан нь буруу гэсэн нэхэмжлэлийг хүчингүй болгосон. Ер нь ямар үед банкинд онц байдал зарладаг юм бэ?
-Манай банкны үйл ажиллагааг төвөөс шалгаад шалгалтын дүн гарсан хойно Бодлогын зөвлөл хэлэлцээд тус банкны ТУЗ-д танилцуулан дараа нь ийм алхамыг хийх байсан. Хуулиндаа ч ингээд заасан байдаг юм. Гэтэл шалгалтын дүнгээ гаргаагүй байж шууд онц байдал зарлаад Бүрэн эрхт төлөөлөгч томилчихсон. Хууль бус үйлдэл нь илт байхад зөв гэсэн шийдвэр гаргасан.
-Одоо та юу хийж байгаа вэ. Хүний амьдралд алхам тутамд мөнгө хэрэгтэй байна. Та хагас жил саатуулагдлаа. Хийж байсан бизнес тань уналаа. Та хаанаас санхүүгийн асуудлыг зохицуулж байна вэ. Зарим нэг хүмүүс банкнаас завшсан мөнгөө хэрэглэдэг гэх юм?
-Би цалингаас цалинийн хооронд юм уу, өдрийн хоол орох оронгийн төлөө, тулга тойрсон асуудал бодож амьдардаг хүн биш. Хүн ямар хэмжээтэй сэтгэнэ тэр хэмжээгээр амьдарлын бусад асуудал зохицуулагдаад л явдаг. Намайг буруутгах гээд байгаа тэр мөнгийг нь аваад өөр нэг газар хадгалсан бол өдийд хамгийн их зорьж тэмүүлж байгаа Чингисийн онгон хайх ажил маань зогсохгүй л байсан даа. Одоо бодохнээ аваад нуучихдаг байж гэж харамсч байна./инээв/ Хүн хаана ч амьдарч байсан яадаг юм бэ. Угаасаа би цэргийн хүн. Говь хангайгаар бишгүй л явлаа. Болохгүй бол тэ хэв маягтаа эргээд очно биз. Тэр асуудал биш. Хамгийн гол нь хүн гэдэг хүн байж, түүхээ мэдэж өөрсдийгөө хэн бэ гэдгийг таньсанаар дэлхийд хөл нийлж алхана шүү дээ. Өнөөдөр манай улсын бүх зүйл л гадны хараат байна. Намайг Чингисийн онгон олох гэлээ гээд загнаж байхын оронд гадныхныг хянаасай. Хятадын гаралтай Америк нэг хүн Чингисийн онгонг сансарын зураг техник ашиглан олно гээд байсан. Гэтэл энэ зун нөгөө хүн хэдэн залуучууд дагуулдаад Бурхан халдун уулын ойд тэнэж явна шүү дээ.
-Та улс төрд дахин хүч үзэх үү.Мөн бизнест?
-Ярилцлагынхаа эхэнд хэлж байсан гурван чиглэлийн тэмцэлдээ би ялалт байгуулна гэдэгтээ итгэлтэй байна. Зөвхөн цаг хуацааны асуудал юм даа.
-Цаг зав гарган ярилцсан танд баярлалаа. Цаашдын ажилд тань амжилт хүсье.
Х.Оюунсүрэн
News.mn
Posts
0 Response to "Н.Даваа: Биднийг буруутгах гээд байгаа хүмүүс түүхэнд “ногоон малгайтнууд” болж үлдэнэ"
Post a Comment